احکام وفضایل روز جمعه

الحمد لله المبدئ المعيد و الفعال لما يريد و من هداه فهو السعيد و ومن أضله فهو الطريد البعيد و أحمده سبحانه وأشكره و والشكر من أسباب المزيد و وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له ذو العرش المجيد و وأشهد أن سيدنا ونبينا محمداً عبد الله ورسوله و أشرف من أضلت السماء و وأكرم من أقلت البيد و صلى الله وسلم وبارك عليه وعلى آله وأصحابه و أهل التوفيق والتسديد و والتابعين ومن تبعهم بإحسان إلى يوم الوعيد.

أما بعد:

الله تبارک وتعالی می فرماید: ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ 9 ) [الجمعة: 9]

«ای كسانی كه ایمان آوردهاید و هرگاه در روز جمعه ندای نماز در داده شد و بشتابید برای یاد الله - برای نماز -و داد وستد را رها كنید و این رفتنتان به نماز برای شما بهتر است اگر بدانید»

برادران وخواهران گرامی! بدانید روز جمعه روز معمولی نیست. الله متعال چنانکه از بین شهرها مکه را بعنوان بهترین شهرهای دنیا قرار داده. از بین روزها و روز جمعه را افضل ترین روز قرار داده واز بین ماه ها ماه رمضان را واز بین شب ها شب قدر را.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در حدیثی که از ابولبابه البدری رضی الله عنه روایت شده فرمود:

«سيد الايام يوم الجمعة وأعظمها عند الله تعالى و وأعظم عند الله تعالى من يوم الفطر ويوم الاضحى و وفيه خمس خلال: خلق الله عزوجل فيه آدم عليه السلام و وأهبط الله تعالى فيه آدم إلى الارض و وفيه توفى الله تعالى آدم و وفيه ساعة لا يسأل العبد فيها شيئا إلا آتاه الله تعالى إياه ما لم يسأل حراما و وفيه تقوم الساعة و ما من ملك مقرب ولا سماء ولا أرض و ولا رياح ولا جبال ولا بحر إلا هن يشفقن من يوم الجمعة»

«روز جمعه آقای روزها وبزرگترین آنها در نزد الله است ودر نزد الله متعال از روز عید فطر وروز عید قربان بزرگتر است. در آن روز پنج ویژگی هست: 1_ آدم علیه السلام در آن روز آفریده شده است ودر آن روز الله متعال او را بر زمین فرود فرستاده است2- ودر آن روز وفات یافته است.3- در روز جمعه ساعتی وجود دارد که در آن ساعت بنده و هر چیزی را از الله بخواهد به وی ارزانی میدارد و مادامیکه چیز حرامی را تقاضا نکند.4- ودر آن روز و رستاخیز بر پا میشود.5- همه فرشتگان مقرب وآسمان وزمین وباد وکوه ودریا و همه از روز جمعه میترسند واز آن هراس دارند». به روایت احمد(15548) وابن ماجه(1084). عراقی رحمه الله فرموده است: اسناد آن “جید» است.

در حدیث دیگر آنحضرت صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «خير يوم طلعت فيه الشمس يوم الجمعة: فيه خلق آدم عليه السلام و وفيه أدخل الجنة وفيه أخرج منها. ولا تقوم الساعة إلا في يوم الجمعة» «بهترین روز و روز جمعه است: در آن روز آدم آفریده شد و ودر آن روز به بهشت وارد شد و ودر آن روز از آنجا اخراج گردید وروز رستاخیز نیز روز جمعه شروع میشود». به روایت مسلم(854) وابوداود(1046) ونسائی(1373).

مسلمانان ! نماز جمعه بر امتهای دیگر هم فرض بوده و اما آنها به علت نافرمانی واختلافی که در بینشان به وجود آمد از فضیلت این روز بزرگ محروم شدند. یهودها شنبه را روز اجتماع خودشان قرار دادند. ونصارا و روز یکشنبه را.

الله متعال این نعمت بزرگ را نصیب این امت گردانیده واین فضیلت روز جمعه را به این امت عطا کرده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرمایند: « نَحْنُ الآخِرُونَ السَّابِقُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ و بَيْدَ أَنَّهُمْ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِنَا و ثُمَّ هَذَا يَوْمُهُمُ الَّذِى فُرِضَ عَلَيْهِمْ فَاخْتَلَفُوا فِيهِ و فَهَدَانَا اللَّهُ و فَالنَّاسُ لَنَا فِيهِ تَبَعٌ و الْيَهُودُ غَدًا وَالنَّصَارَى بَعْدَ غَدٍ» روایت بخاری (876)

«ما «مسلمین » آخرین امتها ايم ولي در روز قيامت از همه جلوتر هستيم و با آنکه براي اهل کتاب پيش از ما کتاب فرستاده شده بود و وتعظيم اين روز(روز جمعه) برآنها فرض گرديده بود و ولي آنها در تعظيم اين روز اختلاف ورزیدند والله متعال ما را در تعظيم اين روز موفق گردانید و پس مردمان ديگر در تعظيم اين روز از ما متابعت کردند و يهود و فرداي روز جمعه(روز شنبه)را و ونصارا پس فرداي آنرا(روز يکشنبه را) تعظیم نمودند».

ای بندگان! نماز جمعه بر هر مسلمان آزاده عاقل بالغ غیر مسافر كه توانایی رفتن برای ادای آن را داشته وعذر ترك آن را نداشته باشد و واجب است .كسانی كه نماز جمعه و بر آنان واجب نیست بشرح زیر میباشند: زن به طور مطلق وبچهای كه به حد تكلیف نرسیده باشد. این مطلب متفق علیه است.

بیماری كه رفتن به نماز جمعه برایش مشقت ورنج داشته یا نگران این باشد که با رفتنش به بیرون بیماری اش شدت پیدا کند یا بهبودی اش را به تاخیر بیاندازد و در این صورت نماز جمعه بر وی واجب نیست. وكسانی كه به پرستاری وی مشغول باشند اگر وجودشان ضروری باشد و نیز حكم همان بیمار را دارند ونماز جمعه بر آنان نیز واجب نیست.

از طارق بن شهاب روایت است كه پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «الجمعة حق واجب على كل مسلم في جماعة إلا أربعة: عبد مملوك أو امرأة أو صبي أو مريض» ابو داود(1067) «نماز جمعه حق واجبی است و بر هر مسلمانی كه آن را به جماعت بخواند و مگر چهار نفر: برده یا زن یا بچه یا بیمار».

نووی رحمه الله فرموده است اسناد این حدیث بشرط بخاری ومسلم صحیح است. هر معذوری كه رخصت ترك جماعت داشته باشد میتواند به نماز جمعه نرود و مانند عذر بارش باران وگل ولای بودن راه و وسردی سخت هوا وامثال آن.

نماز جمعه بر اینگونه اشخاص كه برشمردیم واجب نیست بلكه واجب است كه نماز ظهر را بخوانند و واگر كسی از این اشخاص که نماز جمعه برایشان فرض نیست بجای نماز ظهر و در نماز جمعه شركت كرد و نماز جمعهاش صحیح است وبجای فریضه ظهر كفایت میكند و چون زنان نیز در زمان پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم به مسجد میآمدند وبا وی نماز جمعه میگزاردند. برادران مومن! بدانید در آخرین ساعات روز جمعه دعا کردن بسیار نیکو است. به روایت ابن ماجه از ابوسعید وابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «إن في الجمعة ساعة لا يوافقها عبد مسلم يسأل الله عزوجل فيها خبرا إلا أعطاه إياه و وهي بعد العصر» «بیگمان در روز جمعه و لحظهای است که هر بنده مسلمانی و در آن لحظه چیز نیکویی از الله و طلب کند و الله آن را به وی میدهد وآن لحظه بعد از عصر است« به روایت احمد(7688). وعراقی گفته است: این حدیث “صحیح“ است.

چنانکه مستحب است در شب وروز جمعه بسیار صلوات وسلام بر پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرستاد: از اوس بن اوس رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «من أفضل أيامكم يوم الجمعة: فيه خلق آدم وفيه قبض وفيه النفخة وفيه الصعقة فأكثروا علي من الصلاة فيه فإن صلاتكم معروضة علي» ابو داود(1047) نسایی(1374) ابن ماجه (1085) و احمد(16162)

«روز جمعه از بهترین روزهای شما است: در آن آدم خلق شده ودر آن روز وفات یافته است ونفخ صور ونفخه صاعقه نیز و در آن روز خواهد بود و بنابر این در آن روز بسیار بر من درود وسلام بفرستید و بیگمان درودهای شما را بر من عرضه خواهند داشت«. گفتند: ای رسول الله و چگونه درودهای ما بر شما عرضه میشود در حالیکه شما در زیر خاک پوسیده خواهی شد؟ ایشان در جواب فرمردند: «إن الله عزوجل حرم على الارض أن تأكل أجساد الانبياء» ابو داود(1047) نسایی(1374) «بیگمان الله بر زمین حرام کرده است که جسد پاک انبیاء را بخورد - جسد انبیاء را خاک نمیخورد». مقصود این است که جسد انبیا در زیر خاک تجزیه نمیشود و از بین نمیرود

همچنان قرائت سوره کهف در روز جمعه مستحب است و از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «من قرأ سورة الكهف في يوم الجمعة أضاء له من النور ما بين الجمعتين» «هر کس روز جمعه سوره کهف را قرائت کند و از این جمعه تا جمعه دیگر برایش نور وروشنی خواهد بود». به روایت بیهقی(606) وحاکم(2072).

غسل وشستشوی وخودآرایی ومسواک کردن واستعمال مواد خوشبو و برای اجتماعات بویژه برای نماز جمعه مستحب است از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «على كل مسلم الغسل يوم الجمعة ويلبس من صالح ثيابه و وإن كان له طيب مس منه» «بر هر مسلمانی است که در روز جمعه غسل کند وشایستهترین لباس را بپوشد واگر مواد خوشبو داشت از آن چیزی به خود بزند».

به روایت احمد(16398) .

بارك الله لي ولكم في القرآن العظيم ونفعني وإياكم بما فيه من الآيات والذكر الحكيم. أقول قولي هذا وأستغفر الله لي ولكم ولسائر المسلمين انه هو الغفور الرحيم.

الحمد لله رب العالمين والعاقبة للمتقين ولا عدوان إلا على الظالمين أحمده سبحانه وتعالى وهو أهل للحمد والثناء وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمدا عبدالله ورسوله صلوات الله وسلامه عليه وعلى آله وأصحابه ومن سار على نهجه إلى يوم الدين وبعد:

ای بندگان! خداوند مهربان و بر ما منت نهاده وراه های کسب ثواب را باز گذاشته تا بندگان مومن توشه ای برای آخرت خویش آماده نمایند و یکی از این راه ها حضور یافتن قبل از وقت نماز در مسجد است یعنی برای غیر امام سنت است که زودتر از وقت نماز جمعه به مسجد رود.

چنانکه از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمود:

«من اغتسل يوم الجمعة غسل الجنابة ثم راح فكأنما قرب بدنة و ومن راح في الساعة الثانية فكأنما قرب بقرة و ومن راح في الساعة الثالثة فكأنما قرب كبشا أقرن ومن راح في الساعة الرابعة فكأنما قرب دجاجه و ومن راح في الساعة الخامسة فكأنما قرب بيضة. فإذا خرج الامام حضرت الملائكة يستعمون الذكر»صحیح بخاری(881) صحیح مسلم (850) ابوداود(351) ترمذی(499) نسایی(1388) احمد(9926)

«کسی که روز جمعه بمانند غسل جنابت غسل کند و سپس در ساعت اول به مسجد رفت و مثل اینکه ثواب قربانی کردن یک شتر را دارد ودر ساعت دوم ثواب قربانی کردن یک گاو ودر ساعت سوم ثواب قربانی کردن یک قوچ شاخدار ودر ساعت چهارم ثواب قربانی کردن یک مرغ ودر ساعت پنجم ثواب بخشیدن یک تخممرغ را دارد. چون امام برای ایراد خطبه بر منبر آمد و دیگر فرشتگان و برای شنیدن ذکر ودعا و حاضر میشوند ودیگر چیزی نمینویسند».- جز ابن ماجه همه محدثین آن را روایت کردهاند.

بهم زدن صفوف نماز گزاران وشکافتن آنها و در روز جمعه مکروه است از عبدالله بن بسر رضی الله عنه روایت است که: یک بار در هنگامی که پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم مشغول ایراد خطبه نماز جمعه بود؛ مردی آمد وصفوف را بهم میزد وبا دست گردن مردم را کنار میزد و پیامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «اجلس فقد آذيت وآنيت» «بنشین بیگمان مردم را آزردی وتاخیر نمودی وسستی کردی«. ابوداود(1118) ونسائی(1399) واحمد(17674) آنرا روایت کرده وابن خزیمه(1453) ودیگران آن را “صحیح“ دانستهاند.

برادران وخواهران! قران کریم واحاديث شریف تاکيد فراوان به اتحاد مسلمانان وانسجام اسلامي نموده اند وجامعه اسلامي را به يک جسم تشبيه کرده اند. که همه اعضاي يک جسم به هم پيوسته هستند. لذا براي استحکام اتحاد وانسجام الله متعال هفته اي يک روز را قرار داده تا مسلمانان از جاهای دور ونزديک در مصلا ودر ميعادگاه نماز جمعه حاضر شوند ودر کنار يکديگر وحدتشان را به نمايش بگذارند.

وقتي مسلمانان در يک جا جمع مي شوند ودر کنار يکديگر نماز جمعه را اقامت مي کنند. خود به خود الفت ومحبت در دلهای آنان جا می گيرد ويکديگر را بهتر می شناسند ودر مواقعی که مشکلی برای فردی از افراد جامعه اتفاق مي افتد مي توانند به او کمک کنند.

همان طور که میدانید بر هر شخص مسلمان واجب است تا دين ومسايل شرعی اش را ياد بگيرد. لذا در روز جمعه که قرآن وحدیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بيان می شود. مسلمانان در ميعاد گاه جمعه حاضر مي شوند ومسائل دين شان را می آموزند. در واقع نماز جمعه يک کلاس هفتگی است برای آموختن دين وپند واندرزهای اسلامی. ولازم است که هر فرد مسلمان در اين کلاس شرکت کند. نمازجمعه در واقع يکی از بزرگترين شعائر اسلام است که عظمت دين اسلام را به نمايش مي گذارد.

مسلمانان!شیوه ای که الله درآیات سوره جمعه به تلاش وشتابیدن به سوی نماز امر کرده است به مفهوم وجوب است. در این آیات الله تعالی و مردم را از معامله کردن منع کرده است تا به وسیله آن از انجام نماز باز نمانند. چنانچه نماز جمعه واجب نبود و بیتردید مردم به خاطر آن از معامله وخرید وفروش نهی نمیشدند.

از ابوهریره وابن عمر رضی الله عنهما روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بر روی منبرش میفرمود: «لینتهینّ أقوام عن ودعهم الجمعة والجماعات أو لیختمن الله علی قلوبهم ثم لیکونن من الغافلین» به روایت مسلم(865)

«هان گروهها از ترک کردن نماز جمعه وجماعت دست برمیدارند و یا الله بر قلبهایشان مهر میزند و سپس بیتردید از غافلان خواهند بود». در حدیث دیگر از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم روایت شده است که فرمودند: «من ترک ثلاث جمع تهاوناً بها طبع الله علی قلبه» ابوداود(1052) و نسایی(1369)

«هر کسی که سه نماز جمعه را به خاطر سستی وتنبلی ترک کند الله برقلبش مهر میزند» پس ای بنده الله از پیامد تنبلی در نماز جمعه پرهیز کن و وبترس که این امر بسیار خطرناک ومهم است. ای برادر مسلمان وفاضل بدان که هدف از وجود ما در این زندگی فانی و همان عبادت الله عزّ وجل میباشد.

برادرم تو را به تقوای الله عز وجل ومحافظت بر نمازهای پنجگانه در مساجد توصیه میکنم. وبدان عمر تو در حال کم شدن ونه زیاد شدن است و وبدان که توبه از گناهان واجب است. الله تعالی میفرماید: ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا ) [التحريم: 8] (ای مؤمنان! به سوى الله توبه كنيد و توبهای خالص).

عباد الله! صلوا وسلموا على من أمرتم بالصلاة والسلام عليه في قوله سبحانه: ) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

اللهم صلِّ وسلِّم على عبدك ورسولك محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين و والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين.اللهم ارضَ عن الصحابة الأخيار و وآل البيت الأبرار و اللهم إنا نشهدك حب نبيك و وأهل بيت نبيك و وأصحاب نبيك و ومن سار على نهج نبيك صلى الله عليه وآله وسلم.اللهم وفقنا لِمَا تحب وترضى و اللهم انصر الإسلام والمسلمين و ودمر أعداءك أعداء الدين. اللهم اغفر لنا ولآبائنا وأمهاتنا وجميع المسلمين الأحياء منهم والميتين و برحمتك يا أرحم الراحمين و اللهم آتِ نفوسنا تقوها وزكها أنت خير من زكاها و أنت وليها ومولاها و ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار.عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى و وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي و يعظكم لعلكم تذكرون.